Wsierdzie, cienka warstwa tkanki łącznej wyściełającej od wew­nątrz jamę serca i zastawki, może ulegać stanom zapalnym w przebie­gu chorób tkanki łącznej, np. gorączki reumatycznej, lub w następ­stwie zakażenia bakteryjnego.

• Reumatyczne zapalenie wsierdzia jest jednym z poważniejszych objawów gorączki reumatycznej, gdyż może prowadzić do powstania nabytych wad zastawek serca. Na początku choroby występują na ogół obj a wy ogólne w postaci gorączki, bólów i obrzęków stawów, rzadziej zmian na skórze. Objawy wady zastawkowej, najczęściej wytwarzającej się po­woli, pojawiają się po paru miesiącach od wystąpienia objawów ogól­nych. Często przebieg choroby bywa podstępny. Dotknięte nią osoby, przeważnie dzieci, mogą cierpieć wyłącznie np. na często występujące anginy, ponieważ istnieje przyczynowy związek między zakażeniem niektórymi rodzajami paciorkowców wywołujących anginę i gorączką reumatyczną. Choroba może przebiegać rzutami; zazwyczaj wyga­sają one po 30 r. życia. Gorączka reumatyczna jest zatem chorobą lu­dzi młodych. Istotny wpływ mają też warunki życia dziecka (w do­brych warunkach gorączka reumatyczna pojawia się rzadziej).

Leczenie reumatycznego zapalenia wsierdzia jest szpitalne i trwa ok. 6 tygodni. Stosowane są hormony kory nadnercza, najczęś­ciej encorton. Konieczne jest także podawanie penicyliny, a następ­nie, często przez parę lat, debecyliny, co zmniejsza częstość występo­wania nawrotów choroby.

Zapobieganie polega na starannym leczeniu penicyliną każdej anginy i usunięciu innych ognisk zakażenia paciorkowcami.

• Bakteryjne zapalenie wsierdzia. W chorobie tej bakterie, prze­ważnie paciorkowce, osiedlają się bezpośrednio na zastawkach serca, powodując powstawanie specyficznych tworów brodawkowatych lub owrzodzeń, a czasem i przedziurawienie zastawki. Najczęściej atako­wane są zastawki zmienione wskutek gorączki reumatycznej, ale zdarza się bakteryjne zapalenie wsierdzia na zastawkach zdrowych lub w przebiegu wrodzonych wad serca.bBakteryjne zapalenie wsierdzia występuje u osób w każdym wieku. Ostatnio stwierdza się je coraz częściej u ludzi starych.

Objawy choroby mogą być bardzo różnorodne. Najczęściej są to nieregularne stany podgorączkowe i gorączkowe, osłabienie, złe samo­poczucie, bladość, chudnięcie, objawy niewydolności krążenia, zapale­nie nerek, czasem bóle brzucha. Często są to powikłania powstałe wskutek zatorów.

Rozpoznanie niekiedy bywa bardzo trudne, zwłaszcza jeśli cho­ry uprzednio nie miał wady serca. Decydujące znaczenie ma wyhodo­wanie bakterii ze krwi.

Leczenie jest długie i żmudne. Polega na stosowaniu dożylnym antybiotyków (przeważnie dwu) przez 4 do 8 tygodni. Jeżeli choroba postępuje szybko i narastają objawy niewydolności krążenia, niezbęd­ne jest chirurgiczne wycięcie chorej zastawki i wszczepienie na jej miejsce sztucznej. Jeśli bakteryjne zapalenie wsierdzia jest powikłaniem wszczepienia sztucznej zastawki, niezbędna jest jej szybka wy­miana.

Zapobieganie, wobec ciężkiego przebiegu choroby, jest niezwy­kle ważne. Polega ono na stosowaniu u chorych z wadami serca za­stawkowymi i wrodzonymi penicyliny domięśniowo lub ampicyliny doustnie na godzinę przed usunięciem zęba i każdym zabiegiem denty­stycznym, w którym może ulec uszkodzeniu dziąsło. Również zabiegi diagnostyczne, takie jak gastroskopia, cystoskopia, rektoskopia czy wyłyżeczkowanie jamy macicy wymagają osłony odpowiednio dobra­nymi antybiotykami.