Do chorób układowych zalicza się choroby powodujące tego samego rodzaju zmiany w wielu narządach. Należą do nich sarkoidoza oraz tzw. kolagenozy
- Sarkoidoza jest chorobą niezakaźną, ale w jakimś sensie od dawna związaną z gruźlicą. Wynika to z podobieństwa budowy mikroskopowej zmian ziarniny gruźliczej i sarkoidowej.
Objawy. W początkowym okresie choroby najbardziej charakterystyczne jest powiększenie węzłów chłonnych śródpiersia, potem pojawiają się rozlane zmiany w śródmiąższowej tkance płucnej. Na zdjęciu rentgenowskim obraz płuc wykazuje zmiany siateczkowate, marmurkowate — obraz ten określa się jako „zamieć śnieżną”. Powstaje pewien nadmiar tkanki włóknistej w płucach, stają się one sztywne, wciągnięcie powietrza (oddech) wymaga zwiększenia siły, aby je rozciągnąć; pojawia się duszność, początkowo wysiłkowa, a w krańcowych stanach spoczynkowa.
Leczenie sarkoidozy wcześnie rozpoczęte daje dobre wyniki.
Podstawowym środkiem leczniczym są syntetyczne hormony kory nadnerczy (np. enkorton).
- Kolagenozy mogą być przyczyną wielorakich zmian w płucach, najczęściej jednak wywołują zapalenie opłucnej, rzadziej zapalenie płuc. Niekiedy zmiany mogą przyjmować postać przypominającą guza płuc. Również w wielu przypadkach powodują postępujące włóknienie płuc.
Leczenie zmian w płucach na tle kolagenozy polega na stosowaniu hormonów kory nadnerczy, a czasem na kojarzeniu ich z lekami stosowanymi w leczeniu nowotworów.