Kortykoterapia jest to stosowanie hormonów kory nadnerczy, czyli kortykosteroidów, w celach leczniczych, w dawkach znacznie przekraczających ich dobową produkcję w organizmie. Hormony te wykazują wielokierunkowe działania biologiczne, a mianowicie przeciwzapalne i przeciwalergiczne, a ponadto wpływają na podwyższenie poziomu glukozy we krwi i zwiększenie liczby płytek krwi. Są stosowane we wszystkich niemal dziedzinach medycyny, a zwłaszcza w transplantologii, hematologii, alergologii, chorobach wewnętrznych, reumatologii. Mogą być podawane doustnie, dożylnie, domięśniowo, dostawowo, doodbytniczo, dospojówkowo, mogą być też stosowane zewnętrznie w chorobach skóry.
Kortykoterapia — oprócz efektów korzystnych — wywołuje wiele objawów niepożądanych, a niektóre z nich mogą być bardziej niebezpieczne niż choroba podstawowa, skłaniająca do tego typu leczenia.
Do najgroźniejszych powikłań kortykoterapii należą: owrzodzenia w przewodzie pokarmowym, zwłaszcza w części przedodźwiernikowej żołądka i w opuszce dwunastnicy, ze skłonnością do krwawień i perforacji, skaza krwotoczna wywołana zwiększoną kruchością naczyń, zmniejszenie odporności na zakażenia, z możliwością rozsiewu zakażeń bakteryjnych, grzybiczych i pełzakowych oraz zanik kostny prowadzący do patologicznych złamań kości.
Zmiany somatyczne są podobne jak w nadczynności kory nadnerczy; występuje otyłość, rozstępy skóry, zaniki mięśni, nieprawidłowe owłosienie ciała, obrzęki, nadciśnienie tętnicze. Badania wykazują zmniejszoną tolerancję glukozy lub cukrzycę, niedobór potasu i fosforu w organizmie. U kobiet mogą występować zaburzenia cyklu miesiączkowego. U dzieci zwalnia się tempo wzrostu. Istnieje skłonność do zapalenia trzustki i zakrzepów żylnych. Większość chorych ma zaburzenia snu, mogą też występować zaburzenia psychiczne. Często rozwija się jaskra i zaćma.
Równoczesnym, niekorzystnym zjawiskiem jest stłumienie czynności układu podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowego. Powstaje paradoksalna sytuacja, w której objawy nadmiaru glikortykosteroidów towarzyszą wtórnej niedoczynności kory nadnerczy. W razie stresu chorzy z tej grupy wymagają osłony steroidowej, podobnie jak osoby z chorobą Addisona.
Leczenie kortykosteroidami może być prowadzone wyłącznie na zlecenia lekarza i pod ścisłą jego kontrolą. Leków tych nigdy chorzy nie powinni zażywać samorzutnie i w sposób nie kontrolowany.
Przeciwwskazanie do kortykoterapii stanowią zakażenia, zwłaszcza grzybicze, mocznica, cukrzyca, wrzód żołądka i dwunastnicy, zaawansowany zanik kostny, zaburzenia psychiczne.
W czasie kortykoterapii powinna być prowadzona okresowa kontrola masy ciała, ciśnienia krwi, wyglądu powłok ciała, stężenia potasu i fosforu we krwi, poziomu glukozy we krwi w 2 godz. po śniadaniu, kału na obecność krwi utajonej. Ze specjalnych wskazań wykonuje się też badania rentgenowskie żołądka i dwunastnicy, klatki piersiowej i kręgosłupa. Dieta powinna być bogatobiałkowa, ubogoenergetyczna u osób z tendencją do otyłości, obfita w jarzyny i owoce. Mogą być okresowo stosowane preparaty wapnia, fosforu i potasu, witamina D3 oraz leki anabolizujące.