Śródmiąższowe zapalenie nerek jest to takie uszkodzenie nerek (nefropatia), w którym pierwotne zmiany są zlokalizowane wyłącz­nie lub prawie wyłącznie w tkance śródmiąższowej nerek. W później­szych etapach choroby pojawiają się również zmiany w kłębuszkach i naczyniach wewnątrznerkowych, mają one jednak charakter wtórny. Przewlekające się zapalenie może prowadzić do uszkodzenia i zniszcze­nia wszystkich struktur nerkowych.

Śródmiąższowe zapalenie nerek może występować w postaci ostrej łub przewlekłej. Wywołać je mogą różne czynniki, tylko częściowo — jak dotąd – zidentyfikowane. Oto niektóre z nich:

1. zakażenia bakteryjne nerek (ostre i przewlekłe odmiedniczkowe zapalenie nerek),
2. czynniki immunologiczne (odczyny polekowe, zmiany śródmiąż­szowe w przeszczepionej nerce odrzuconej),
3. czynniki metaboliczne (niedobór potasu, podwyższony poziom wapnia w surowicy krwi, dna moczanowa),
4. czynniki toksyczne (nadużywanie leków przeciwbólowych),
5. czynniki fizyczne (energia promienista).

Nefropatie śródmiąższowe występują bardzo często i stanowią jedną z głównych przyczyn przewlekłej niewydolności nerek. Wśród chorych ze schyłkową niewydolnością nerek, którzy są poddawani przeszcze­pianiu nerek, ok. 25% stanowią chorzy ze śródmiąższowym zapale­niem. Jeszcze do niedawna panował uproszczony pogląd, że jeśli nie jedyną, to prawie wyłączną przyczyną przewlekłego śródmiąższowego zapalenia nerek jest ich zapalenie odmiedniczkowe. Dopiero doświad­czenia ostatnich kilkunastu lat, oparte na badaniach klinicznych i anatomopatologicznych wykazały, że przyczyny są także inne niż tyl­ko bakteryjne.

Ostre śródmiąższowe zapalenie nerek jest często po­wikłaniem posocznicy i wielu różnych chorób zakaźnych (płonica, bło­nica, zakażenie wirusowe).

Przewlekłe śródmiąższowe zapalenie nerek jest to zespół objawów, będących następstwem utrzymywania się nacieków za­palnych w tkance śródmiąższowej zarówno rdzenia, jak i kory nerek. Zmiany te, powodujące powolne, ale stałe niszczenie narządu, prowa­dzą do przewlekłej mocznicy.

Tzw. bałkańskie zapalenie nerek jest chorobą o nieusta­lonej przyczynie. Występuje głównie w Bułgarii, ale także w Jugosła­wii i Rumunii.

Polekowe zapalenie nerek jest spowodowane przede wszystkim nadużywaniem niektórych leków przeciwbólowych oraz przeciwzapalnych (salicylany, fenacetyna, aminofenazon, czyli pira­midon, metamizol, czyli pyralgina). Choroba ta jest coraz częściej spotykana w związku z większą dostępnością tych leków w handlu i ich niekontrolowanym przyjmowaniem przez szerokie kręgi społe­czeństwa.

Martwica brodawek nerkowych, ostra lub przewlekła, powstaje w następstwie nałożenia się na istniejące uprzednio zmiany śródmiąższowe w nerce procesu bakteryjnego. Ostra martwica brodawek nerkowych występuje najczęściej w cukrzycy oraz jako po­wikłanie ostrego zatrzymania odpływu moczu z dróg moczowych (nefropatia zaporowa). Postać przewlekła może stanowić powi­kłanie polekowego zapalenia nerek. Rokowanie w obu tych po­staciach jest bardzo poważne.