Niedokrwistość, czyli anemia, jest stanem chorobowym, w którym stężenie hemoglobiny i liczba krwinek czerwonych we krwi spada poniżej wartości optymalnych dla organizmu. Zgodnie z określeniem Światowej Organizacji Zdrowia niedokrwistość występuje wówczas, gdy wartość hemoglobiny spada poniżej 12,5 g% (7,76 mmol/1), a liczba krwinek czerwonych poniżej 3 800 000 w 1 mm3 (3,8 x 1012/1) u kobiet i – odpowiednio – 13 g% (8,06 mmol/1) oraz 4000000 w 1 mm3 (4,0 x 1012/1) u mężczyzn.
Bezpośrednim skutkiem braku przenośnika tlenu, jakim jest hemoglobina zawarta w krwinkach czerwonych, jest niedotlenienie tkanek, co się odbija przede wszystkim na tak wrażliwych na niedobór tlenu narządach, jak mózg i serce.
Przyczyny niedokrwistości są bardzo różne, jednak bardzo rzadko zależy ona od choroby układu krwiotwórczego, najczęściej zaś jest wynikiem lub objawem chorób innych narządów. Każda próba leczenia samej niedokrwistości może pociągnąć za sobą nieodwracalne skutki w postaci zamazania obrazu choroby i uniemożliwienia lub opóźnienia rozpoznania właściwej przyczyny niedokrwistości.
Niedokrwistość może być spowodowana:
- nadmierną nagłą lub długo trwającą utratą krwi — są to tzw. niedokrwistości pokrwotoczne;
- niedostatecznym wytwarzaniem krwinek przez szpik kostny na skutek:
- niedoboru czynników niezbędnych do budowy krwinek lub hemoglobiny — są to niedokrwistości niedoborowe z braku żelaza, witaminy B12, kwasu foliowego, witaminy B6;
- niewydolności komórek macierzystych – są to niedokrwistości aplastyczne;
- niedoboru erytropoetyny i/lub innych stymulatorów krwiotworzenia — są to niedokrwistości w niewydolności nerek;
- wyparcia układu czerwonokrwinkowego ze szpiku lub powstawania czynników hamujących dojrzewanie erytroblastów — należą tu zespoły rozrostowe, nowotwory i przewlekłe zapalenia;
- zwiększonym rozpadem krwinek występującym nagle lub w sposób przewlekły — tzw. niedokrwistości hemolityczne;
- wystąpieniem kilku wymienionych czynników naraz.
Podstawowe objawy niedokrwistości zależą od stopnia niedokrwistości i szybkości jej rozwoju, a nie zależą od przyczyny. Do objawów tych należą: bóle i zawroty głowy, uczucie osłabienia, łatwe omdlenia i zasłabnięcia, zmiany nastroju, osłabienie pamięci i trudność skupienia się, senność, bóle w okolicy serca, przyśpieszona czynność serca, bladość skóry, spojówek i błon śluzowych, stopniowo pogarszająca się wydolność fizyczna i psychiczna. Jednocześnie wynik badania morfologicznego krwi obwodowej wskazuje na zmniejszenie stężenia hemoglobiny i liczby krwinek czerwonych.