Miażdżyca jest chorobą zwyrodnieniowo-wytwórczą tętnic dużej i średniej wielkości. Polega ona na odkładaniu się w ich błonie wewnętrznej lipidów, włóknika, wielocukrów i soli wapnia oraz na rozroście tkanki łącznej, co w następstwie prowadzi do zwężenia lub zamknięcia światła naczynia.
Rozwój miażdżycy jest powolny i przez długi czas nie powoduje ona żadnych dolegliwości. Wczesne zmiany w tętnicach występują już w dzieciństwie. Zmiany te mogą częściowo cofnąć się, pozostać przez dłuższy czas w postaci niezmienionej lub też z biegiem lat przekształcić się w tzw. blaszki miażdżycowe.
Objawy miażdżycy występują wówczas, gdy dochodzi do znacznego zwężenia światła naczynia lub też jego zamknięcia, co następuje zazwyczaj wskutek zakrzepu powstającego na blaszce miażdżycowej, krwotoku do niej, owrzodzenia lub zwapnienia. Przy zamknięciu światła tętnicy wieńcowej dochodzi do zawału serca, tętnicy mózgowej – do udaru mózgu, tętnicy kończyn dolnych – do martwicy odpowiedniego obszaru kończyny.
Do ujawnienia się miażdżycy dochodzi najczęściej w 40 i 50 latach życia.
- Częstość i występowanie miażdżycy
Miażdżyca występuje we wszystkich szerokościach geograficznych, jednak jej częstość jest różna. Zależy to przede wszystkim od częstości występowania czynników, które grają rolę w powstawaniu tej choroby. Częstość miażdżycy określa się na ogół na podstawie zapadalności na chorobę wieńcową.
Do krajów o największej częstości miażdżycy zalicza się obecnie Finlandię, Nową Zelandię, Wielką Brytanię i Stany Zjednoczone Ameryki. Rzadko występuje ona w krajach Dalekiego Wschodu, Czarnej Afryki i u Eskimosów. Wśród krajów europejskich najrzadziej występuje we Francji, Jugosławii, Rumunii i we Włoszech.
Bardzo istotną rolę w rozpowszechnieniu miażdżycy odgrywają czynniki środowiskowe, do których zalicza się m.in. sposób odżywiania i tryb życia. Dieta charakteryzująca się spożywaniem dużej ilości tłuszczów zwierzęcych, produktów bogatych w cholesterol, a także słodyczy sprzyja rozwojowi miażdżycy. I odwrotnie – dieta ubogotłuszczowa, ubogocholesterolowa, zawierająca oleje roślinne i duże ilości węglowodanów tzw. złożonych – zapobiega rozwojowi miażdżycy.
Mało ruchliwy tryb życia, z ograniczeniem wysiłków fizycznych, sprzyja miażdżycy, podczas gdy ruchliwy tryb życia zapobiega tej chorobie. Niekorzystne działanie niewłaściwego odżywiania i mało ruchliwy tryb życia prowadzą do rozwoju takich chorób, jak otyłość, cukrzyca i zaburzenia gospodarki tłuszczowej, które to stany bezpośrednio sprzyjają powstawaniu miażdżycy.
Miażdżyca stanowi bardzo ważny problem medyczny i społeczny w krajach ekonomicznie rozwiniętych, gdyż jest w nich najczęstszą przyczyną zgonów.