Posted in Cholesterol jest głównym sterolem organizmu człowieka, niezbędnym do życia. Stanowi ważny składnik strukturalny błon komórkowych. Z cholesterolu powstają hormony steroidowe, kwasy żółciowe i witamina D.
Cholesterol jest dostarczany z pożywieniem, ale większa jego część powstaje w organizmie na drodze syntezy, przede wszystkim w wątrobie i jelicie cienkim. Wydalany jest z żółcią, po przemianie do kwasów żółciowych. Prawidłowy poziom cholesterolu całkowitego w osoczu wynosi 150 — 220 mg% (3,9 do 5,7 mmol/1). Cholesterol jest nierozpuszczalny w wodzie, toteż we krwi występuje w połączeniu z białkami, fosfolipidami i trójglicerydami, tworząc duże cząsteczki zwane lipoproteinami.
Odróżnia się cztery główne frakcje lipoproteinowe występujące w osoczu:
- chylomikrony,
- beta-lipoproteiny, czyli lipoproteiny o małej gęstości (ang. Iow density lipoproteins — LDL),
- prebeta-lipoproteiny, czyli lipoproteiny o bardzo małej gęstości (ang. very Iow density lipoproteins — VLDL),
- alfa-lipoproteiny, czyli lipoproteiny o wysokiej gęstości (ang. high density lipoproteins – HDL).
Chylomikrony są to duże cząsteczki, transportujące głównie trójglicerydy pochodzące z tłuszczu zawartego w pożywieniu. W normalnych warunkach nie występują we krwi pobranej na czczo, pojawiają się natomiast po posiłku tłuszczowym. W niektórych chorobach można je stwierdzić także we krwi pobranej na czczo. Są usuwane z krwi wskutek działania lipazy trójglicerydowej, enzymu, który powoduje rozpad trój glicerydów zawartych w chylomikronach.
Chylomikrony nie sprzyjają rozwojowi miażdżycy, nadmierna ich ilość może jednak powodować objawy chorobowe, jak nawracające zapalenie trzustki oraz powiększenie wątroby i śledziony.
Beta-lipoproteiny (LDL) jest to frakcja lipoproteinowa, transportująca głównie cholesterol w osoczu. Powstaje przede wszystkim z prebeta-lipoprotein, a ulega rozpadowi wewnątrz komórek organizmu. Jej poziom podwyższa się w diecie bogatej w cholesterol i tłuszcze zawierające dużo nasyconych kwasów tłuszczowych. Ponadto podwyższenie poziomu tej frakcji bywa uwarunkowane genetycznie, a także występuje w przebiegu niektórych chorób, np. w niedoczynności tarczycy.
Podwyższenie poziomu beta-lipoprotein sprzyja rozwojowi miażdżycy. Cholesterol związany z tą frakcją wnika do komórek ściany tętniczej, gromadzi się w ich wnętrzu i jest zasadniczym składnikiem zmian miażdżycowych. Ponieważ frakcja ta jest głównym nośnikiem cholesterolu we krwi, jej poziom wykazuje związek z poziomem cholesterolu całkowitego.
Zwiększenie zawartości cholesterolu we frakcji beta-lipoproteinowej powyżej 180 mg% (4,7 mmol/1) wyraźnie sprzyja rozwojowi zmian miażdżycowych.
Prebeta-lipoproteiny (VLDL) jest to frakcja transportująca głównie trój glicerydy syntetyzowane z produktów przemiany glukozy i wolnych kwasów tłuszczowych. Poza trójglicerydami, ok. 20%! tej frakcji stanowi cholesterol.
Poziom prebeta-lipoprotein wzrasta przy nieprawidłowym, bogatym w cukry proste odżywianiu, a także w otyłości i zaburzeniach przemiany węglowodanowej. Wzrost ten bywa też uwarunkowany genetycznie. Frakcja VLDL powstaje w wątrobie i jest głównym prekursorem beta-lipoprotein, stąd też nadmierne podwyższenie jej poziomu jest niekorzystne i może również sprzyjać rozwojowi miażdżycy
Alfa-lipoproteiny (HDL) są to najmniejsze cząsteczki lipoproteinowe, transportujące głównie białka i fosfolipidy. Są one także nośnikiem cholesterolu.
Badania ostatnich lat wykazały, że alfa-lipoproteiny mają własności przeciw miażdżycowe. Liczne badania kliniczne i epidemiologiczne wykazały odwrotną zależność między zapadalnością na chorobę wieńcową a poziomem tej frakcji lipoprotein mierzonym zawartością cholesterolu. Im zawartość cholesterolu jest w niej wyższa, tym mniejsze jest zagrożenie chorobą wieńcową.
Stwierdzono, że poziom cholesterolu we frakcji alfa-lipoproteinowej poniżej 40 mg% (1,03 mmol/1) w istotny sposób zwiększa ryzyko choroby wieńcowej. Mechanizm przeciwmiażdżycowego działania tej frakcji polega najprawdopodobniej na.pobieraniu cholesterolu z komórek i transportowaniu go do wątroby, gdzie ulega on rozpadowi do kwasów żółciowych.
