Posted in Astma oskrzelowa jest to choroba polegająca na nagłym skurczu oskrzeli, któremu towarzyszy obrzęk błony śluzowej oskrzeli i nadmierne wytwarzanie śluzu. Zjawiska te sprzyjają znacznemu zwężeniu oskrzeli i wzrostowi oporu przy oddychaniu, co wywołuje uczucie duszności, przyspieszenie częstości oddychania, niepokój, uczucie strachu. Objawy te ustępują samoistnie albo pod wpływem leczenia.
Przyczyną skurczu oskrzeli jest głównie reakcja alergiczna czynnika uczulającego, tj. alergenu pochodzącego z zewnątrz, z istniejącym w organizmie przeciwciałem, które powstało wskutek wielokrotnych kontaktów z alergenem. Można tu przeciwciało porównać do zamka, a alergen do klucza; włożenie klucza do zamka powoduje gwałtowną reakcję, która wywołuje rozpad pewnego typu komórek (komórek tucznych) i uwolnienie pewnych substancji (mediatorów reakcji alergicznej), inicjujących szereg reakcji doprowadzających w konsekwencji do napadu astmatycznego.
Dlaczego tak się dzieje, że nie wszyscy, którzy stykają się z określonymi substancjami, wytwarzają owe przeciwciała? Otóż w populacji ludzkiej istnieje tylko pewien odsetek osób (ok. 10%), szczególnie łatwo wytwarzających wspomniane przeciwciała. Nazywa się ich osobnikami atopowymi. Ta skłonność może być dziedziczna.
Wśród wielu istniejących alergenów astmę oskrzelową najczęściej wywołują tzw. alergeny wziewne, tzn. dostające się do organizmu drogami oddechowymi, np. kurz domowy, pierze, sierść zwierząt domowych, pyłki roślin i pleśni. W kurzu domowym dominującym alergenem są odchody malutkiego (o średnicy ok. 0,3 mm) pajęczaka z rodziny roztoczy. Znacznie rzadziej przyczyną astmy są inne alergeny, jak pokarmy i leki. Niektórzy zaliczają do alergenów produkty przemiany bakterii (astma infekcyjna), ale nie ma co do tego całkowitej zgodności. Na podstawie tych poglądów pewne przypadki zapalenia oskrzeli błędnie klasyfikowane są jako przypadki astmy oskrzelowej.
Występowanie i przebieg. Astma oskrzelowa może pojawić się w każdym wieku, ale najczęściej występuje już w dzieciństwie, a następnie w okresie przekwitania. Przebieg jej może być różny, od epizodycznych lekkich ataków duszności do ciężkiego inwalidztwa oddechowego. W przebiegu tej choroby mogą być okresy zupełnie wolne od napadów, stwarzające wrażenie całkowitego wyleczenia. Mogą być też stany pogorszenia podczas infekcji układu oddechowego oraz przy zetknięciu się z różnymi drażniącymi substancjami chemicznymi, w czasie skażenia środowiska. W takiej sytuacji błona śluzowa oskrzeli staje się jakby lepiej przepuszczalna dla alergenów i mogą one sprawniej wnikać w głąb. Okres ciąży może wpływać rozmaicie na przebieg astmy, na ogół jednak przebieg choroby w tym czasie ulega złagodzeniu.
Objawem astmy oskrzelowej jest nagle pojawiająca się duszność. Chory z trudem wciąga powietrze, a jeszcze trudniej jest mu je wytchnąć. Przyjmuje pozycję siedzącą lub stojącą, opiera ręce na stole lub krześle fiksując klatkę piersiową, co ułatwia mu oddychanie. Z daleka można słyszeć jego świszczący oddech. Może wystąpić zasinienie twarzy. Po pewnym czasie pojawia się kaszel i chory z trudem wykrztusza niewielką ilość szklistej, zbitej plwociny. Napad powoli ustępuje.
- Napad astmy jest uznany za stan naglący i wymaga szybkiej pomocy. Chory musi natychmiast przyjąć właściwe leki, jeśli takie ma, albo należy wezwać pogotowie ratunkowe; gdy ta pomoc nie jest skuteczna, konieczne jest przewiezienie chorego do szpitala.
Napady astmatyczne często pojawiają się w nocy, budząc chorego ze snu, przy czym typowe godziny ich występowania to pierwsza — druga po północy. Duszność pojawiająca się nad ranem, tuż przed obudzeniem, jest raczej typowa dla przewlekłego zapalenia oskrzeli.
Leczenie. Bardzo ważne znaczenie w leczeniu astmy oskrzelowej ma wykrycie czynnika wywołującego objawy choroby. Pomaga tu wywiad z chorym, a potwierdzają rozpoznanie próby skórne z zestawem różnych alergenów. Próby te polegają na podaniu śród-skórnym — lub przez drobne zadrapanie — pewnej ilości substancji „podejrzanej” o wywoływanie objawów uczuleniowych. W przypadku uczulenia pojawia się w tym miejscu zaczerwienienie, niekiedy bąbel, z towarzyszącym swędzeniem skóry.
Leczenie astmy oskrzelowej jest kompleksowe i, ogólnie rzecz biorąc, dzieli się na leczenie napadu i leczenie między napadami.
W czasie napadu stosuje się leki rozkurczające oskrzela i hormony kory nadnerczy. Leki te wzajemnie się uzupełniają. W ciężkim napadzie leki podawane są we wstrzyknięciach, w lekkim wystarczą leki podawane w postaci tabletek, czopków (np. aminofilina) lub w aerozolu (np. Salbutamol, Berotec). Bardzo duże zastosowanie znalazł tu
Intal, lek, który nie dopuszcza do rozpadu komórek tucznych i uwolnienia mediatorów reakcji alergicznej.
Leczenie odczulające ma na celu wytworzenie tolerancji na dany alergen. Polega ono na wstrzykiwaniu coraz to większych dawek tego alergenu, tak że w końcu dochodzi do tolerowania dawek, z którymi chory może zetknąć się w życiu codziennym.
Leczenie klimatyczne, zwłaszcza w warunkach wysokogórskich (1500-2000 m n.p.m.), jest bardzo korzystne. Powietrze jest tam niemal wolne od alergenów wziewnych, a nadnercza wytwarzają hormony w nadmiarze, co ma również duże znaczenie. Te dwa czynniki powodują, że w klimacie wysokogórskim bardzo wiele osób pozbywa się astmy zupełnie. W naszej strefie klimatycznej nie mamy możliwości leczenia sanatoryjnego na tej wysokości. W sanatoriach położonych niżej skutki leczenia nie są tak korzystne. W klimacie nadmorskim w okolicach pozbawionych wegetacji roślin na ogół dobrze czują się chorzy z sezonową pyłkową astmą, zwłaszcza w dni, w których wiatr wieje od morza.
Pewne znaczenie w leczeniu astmy oskrzelowej (aczkolwiek mało sprawdzone z punktu widzenia obiektywności wyników leczenia) może mieć leczenie akupunkturą i hipnozą.
Zapobieganie astmie oskrzelowej obejmuje cały szereg różnorakich działań. Są to działania polegające m.in. również na poradnictwie małżeńskim (nierozsądne jest zawieranie małżeństw przez osoby dziedzicznie obciążone chorobami alergicznymi) i zawodowym (chorzy na astmę nie mogą pracować w zawodach narażających na dalsze uczulenia, np. w fabryce antybiotyków, we fryzjerstwie, piekarnictwie).
Bardzo duże znaczenie ma także odpowiednia organizacja życia domowego, gdyż może zmniejszyć ryzyko uczulenia się lub częstotliwość występowania napadów astmy. Po zorientowaniu się, jaki czynnik jest przyczyną napadów, należy wyeliminować go z otoczenia chorego. I tak w przypadku uczulenia na pierze należy zmienić poduszki na wypełnione gąbką syntetyczną, przy uczuleniu na kurz domowy odpowiednio urządzić mieszkanie (zlikwidować przedmioty chłonące kurz, np. dywany), często je odkurzać i wietrzyć. Przy uczuleniu na sierść zwierząt hodowanych w domu trzeba niekiedy podjąć bolesną decyzję pozbycia się zwierzęcia.
Przy uczuleniu na pyłki roślin można zmniejszyć ekspozycję na alergen, zmieniając miejsce pobytu (przenosząc się czasowo do strefy klimatycznej, gdzie pylenie roślin jeszcze nie wystąpiło albo już zakończyło się) lub jeśli jest to niemożliwe – unikając wychodzenia z domu. W okresie pylenia się roślin okna w domu powinny być zamknięte w ciągu dnia, można je otwierać tylko w nocy, gdy ruch powietrza jest minimalny, i zamykać przed świtem.
Przy nietolerancji na aspirynę nie wolno używać nie tylko tego leku, ale również prawie wszystkich innych leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych, ponieważ wywołują one nietolerancję podobnie jak polopiryna; zjawisko to nosi nazwę nietolerancji krzyżowej.
