Objawy. Typowy ból wieńcowy wykazuje pewne charakte­rystyczne cechy, które zwykle pozwalają odróżnić go od bólów w klat­ce piersiowej powstających z innych przyczyn. Jest on na ogół umiej­scowiony w środkowej części klatki piersiowej i odczuwany przez chorego jak gdyby pochodził z głębi, spoza mostka – stąd określenie: ból zamostkowy. Jest on zwykle tępy; często chorzy zamiast słowa ból używają innych określeń, jak: rozpieranie, ściskanie, gniece­nie, dławienie, palenie, pieczenie. Promieniuje zwykle ku górze, do szczęki, dając charakterystyczne uczucie dławienia w gardle. Innym dość częstym kierunkiem promieniowania jest lewe ramię, co może być połączone z drętwieniem ręki. Rzadziej ból promieniuje do prawej połowy klatki piersiowej i do prawej ręki. Nierzadko zdarzają się in­ne, mniej typowe kierunki promieniowania lub też ból nie promieniuje.

Typowy ból wieńcowy jest krótki, powstaje zwykle w czasie wy­siłku fizycznego i ustępuje wkrótce po jego zaprzestaniu. Taki rodzaj bólu określany bywa jako dławica wysiłkowa. Do czynników sprzyjających wystąpieniu bólu należą też inne sytuacje powodujące zwiększenie zapotrzebowania mięśnia sercowego na tlen, jak: poś­piech, silna emocja, nagła zwyżka ciśnienia tętniczego krwi, mroźna, wietrzna pogoda, posiłek spożyty bezpośrednio przed wysiłkiem itp. Inną charakterystyczną cechą bólu dławicowego jest jego ustępowa­nie w ciągu paru minut po przyjęciu podjęzykowo takich leków, jak nitrogliceryna lub dwuazotan izosorbidu (Sorbonit).

Obok typowych bólów wieńcowych zdarzają się też bóle mniej lub bardziej nietypowe pod względem lokalizacji, promieniowania, charakteru i wywołujących je okoliczności. Mogą one być umiejsco­wione w innych niż mostek okolicach klatki piersiowej, a nawet poza jej obrębem, np. w okolicy szyi, kończyn górnych czy nadbrzusza. Mo­gą występować przy wykonywaniu niektórych tylko wysiłków fizycz­nych, podczas gdy przy innych, stanowiących niekiedy nawet większe obciążenie dla serca, nie występują. Czasami bóle od początku mają charakter spoczynkowy. Zdarza się też, że objawy choroby wieńcowej wykrywane są w przypadkowo wykonanym elektrokardio- gramie u osoby nie odczuwającej żadnych dolegliwości.

W rzadkich przypadkach może dojść do napadów dławicy piersiowej u osób nie mających zmian lub mających tylko niewielkie zmiany miażdżycowe w tętnicach wieńcowych. Przyczyną napadów bólowych może być wówczas skurcz tętnicy wieńcowej, powodujący nagłe zmniejszenie dopływu krwi do odpowiedniego obszaru mięśnia sercowego. Skurcz tętnic wieńcowych jest przyczyną odmiennej posta­ci dławicy piersiowej, zwanej dławicą typu Prinzmetala — od nazwiska autora, który pierwszy zwrócił uwagę na tę postać choro­by. Dławica typu Prinzmetala wykazuje pewne różnice w porównaniu z „klasyczną” postacią dławicy piersiowej. W przeciwieństwie do niej występuje zwykle w spoczynku, często w nocy, a wykonany podczas napadu bólu elektrokardiogram ukazuje charakterystyczny obraz, róż­niący się zasadniczo od obrazu obserwowanego zwykle podczas typo­wego bólu wieńcowego.

Przebieg choroby wieńcowej bywa bardzo różny. U niektórych cho­rych ma ona charakter wybitnie przewlekły i może trwać latami, bez wyraźnego nasilania się objawów chorobowych (postać „stabilna” choroby). Niekiedy ten przewlekły przebieg jest zakłócany okreso­wymi zaostrzeniami (ostra niewydolność wieńcowa, „niesta­bilna” dławica piersiowa), po opanowaniu których przybiera ona po­przedni, stabilny charakter. W innych przypadkach choroba ma cha­rakter postępujący, co wyraża się coraz częstszym występowa­niem bólów, ich większym nasileniem i stopniowym zmniejszaniem się skuteczności leków (nitrogliceryny, Sorbonitu) stosowanych w celu przerwania napadu bólowego. Zwykle pogarsza się wówczas tolerancja wysiłku fizycznego oraz pojawiają się bóle spoczynkowe, w tym także bóle nocne, które mogą być wczesnym objawem upośledzenia wydol­ności lewej komory serca.

U części chorych z chorobą wieńcową dochodzi do zawału serca, który może powstać nagle lub też może być poprzedzony krótkim okresem nasilenia dolegliwości wieńcowych (tzw. zawał zagra­żający). Zawał serca stanowi ostrą postać choroby wieńcowej i wy­maga specjalnego postępowania. Może on być pierwszym objawem choroby wieńcowej; stwierdza się go nierzadko u osób, które nie miały uprzednio typowych dla tej choroby dolegliwości.

Nagły zgon na skutek choroby wieńcowej stanowi ponad poło­wę wszystkich zejść śmiertelnych spowodowanych tą chorobą. W pra­wie 1/3 przypadków dotyczy on ludzi pozornie zdrowych, bez poprze­dzających objawów wskazujących na występowanie choroby.