Ustalone leczenie cukrzycy daje pełne wyrównanie choroby w nor­malnych warunkach życiowych. Gdy jednak na skutek działania róż­nych czynników dochodzi do zmiany zapotrzebowania organizmu na insulinę zarówno „własną”, jak i podawaną w postaci wstrzykiwań, dochodzi do zaburzeń metabolicznych. Zjawisko takie występuje w przebiegu zakażeń, w następstwie dużych zabiegów operacyjnych wy­magających ogólnego znieczulenia oraz u kobiet w ciąży.

• Zakażenia

Podatność chorych na cukrzycę na zakażenia wynika prawdopodobnie stąd, że krwinki białe biorące „udział” w zwalczaniu zakażenia są szczególnie wrażliwe na niedobór insuliny. Do najczęst­szych należą zakażenia dróg moczowych, tj. zapalenie pęche­rza, miedniczek nerkowych i odmiedniczkowe zapalenie nerek, zakaże­nia skóry oraz gruźlica. Zakażenia skóry, bakteryjne i grzybicze, mogą występować jako czyraki, rozległe zapalenia skóry i tkanki pod­skórnej oraz jako zakażenia grzybicze w fałdach skórnych, okolicy sromu (świąd sromu), pachwinach, bardzo często między palcami stóp, a także jako grzybica paznokci. Gruźlica płuc u osób chorych na cukrzycę występuje ciągle jeszcze częściej niż wśród ogółu społeczeń­stwa. Z tego względu chorzy ci są poddawani raz w roku kontrolnemu badaniu radiologicznemu klatki piersiowej. Zakażenia ostre, zwłaszcza ropne, prowadzą do zwiększenia zapotrzebowania na insulinę, pogorszenia tolerancji węglowodanowej i mogą być nawet przyczyną śpiączki cukrzycowej. Dlatego w stanach tych insulina jest stosowana u wszystkich chorych na cukrzycę (najlepiej krótko działająca kilka razy dziennie), w tym także u tych, którzy przed zakażeniem otrzymy­wali doustne leki przeciwcukrzycowe.

• Operacje chirurgiczne

Wszyscy chorzy na cukrzycę, którzy mają być poddani dużym zabiegom chirurgicznym, są także leczeni insuliną, przy czym stosowana jest wówczas, podobnie jak w czasie zakażeń, in­sulina krótko działająca. U chorych z cukrzycą typu 2, leczonych do­tychczas doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi, te ostatnie są od­stawiane na kilka dni przed operacją i wprowadzane ponownie dopie­ro po wygojeniu się rany operacyjnej.

• Ciąża

Wskazaniem do leczenia cukrzycy insuliną jest zawsze cią­ża. W zasadzie nie ma z tym większego problemu, ponieważ młode dziewczęta i kobiety z reguły chorują na cukrzycę typu 1, wymagają­cą leczenia insuliną. Właśnie dzięki insulinie młode dziewczęta do­tknięte cukrzycą osiągają dojrzałość płciową, a młode kobiety mogą zachodzić w ciążę i rodzić dzieci. Mimo to cukrzyca nadal zwiększa ryzyko niedonoszenia ciąży, a także częstość występowania powikłań ciążowych (zatrucie ciążowe, wielowodzie). Ciągle też powoduje wyż­szą niż u ogółu społeczeństwa umieralność okołoporodową noworod­ków urodzonych przez matki chore na cukrzycę. Noworodki te mają najczęściej wyższą masę ciała (powyżej 4,5 kg), a zarazem ujawniają cechy wcześniactwa i wymagają z tego względu szczególnej opieki. Okres krytyczny trwa od kilku dni do kilku tygodni, po czym nie­mowlęta te rozwijają się jak ich rówieśnicy urodzeni przez matki zdrowe. Czasem jednak mogą u nich wystąpić wady rozwojowe. Tym wszystkim powikłaniom może w dużym stopniu zapobiec ścisły na­dzór lekarski ciąży i cukrzycy. U kobiet w ciąży insulina jest stoso­wana w dawkach większych, tak aby poziom glukozy we krwi był w ciągu całej doby zbliżony do prawidłowego. Kontrolne badania le­karskie powinny być przeprowadzane co dwa tygodnie, zaś w 32 — 34 tygodniu ciąży kobieta powinna być przyjęta na oddział położniczy i przebywać w nim do porodu, który powinien być kontrolowany rów­nocześnie przez położnika, internistę i pediatrę. Po porodzie zapo­trzebowanie kobiety na insulinę gwałtownie obniża się i wielkość wstrzykiwanych dawek insuliny powinna być ustalana w zależności od poziomu glukozy we krwi.