Zapobieganie chorobie wieńcowej polega przede wszystkim na za­pobieganiu miażdżycy. Profilaktyka ta ma szczególnie duże znaczenie u osób z rodzinnymi skłonnoś­ciami do rozwoju choroby, dlatego też powinna być podjęta stosun­kowo wcześnie, kiedy zmian miażdżycowych jeszcze nie ma lub też są one niewielkie i mogą się cofnąć albo może zostać zahamowany ich dalszy rozwój. Ponieważ wpływy genetyczne mogą dotyczyć nie tylko miażdżycy, ale i innych czynników ryzyka, takich jak nadciś­nienie tętnicze, otyłość, cukrzyca, zaburzenia metaboliczne, ważnym elementem postępowania profilaktycznego jest możliwie wczesne wykrycie tych czynników i ich skuteczne zwalczanie. Jeśli współistnieje ze sobą kilka czynników ryzyka, ich szkodliwy wpływ jest znacznie większy, niż by to mogło wynikać z prostego sumowania się wpływu poszczególnych czynników.

U osób mających chorobę wieńcową wykrycie i zwalczanie czynni­ków ryzyka jest już sprawą profilaktyki wtórnej. Sposób ży­cia, stopień aktywności fizycznej, współistniejące choroby, nawyki ży­wieniowe, palenie papierosów, a u kobiet także stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych mają niezwykle istotne znaczenie. Ko­nieczne są badania podstawowych wskaźników gospodarki lipidowej i okresowa kontrola ciśnienia krwi, a w razie wykrycia zaburzeń — od­powiednie ich leczenie.

Tryb życia osoby z chorobą wieńcową powinien być dostosowa­ny do aktualnych możliwości uwzględniających przebieg i stan za­awansowania choroby oraz ocenę rezerwy wieńcowej. In­dywidualnie dla każdego chorego powinien być ustalony zakres aktywności fizycznej oraz optymalne formy wypoczynku, w tym właściwe wykorzystanie urlopów oraz dni wolnych od pracy. Wni­kliwie powinna być rozpatrzona sprawa kontynuowania bądź zaprze­stania pracy zawodowej. Przedwczesne zaprzestanie aktywności zawodowej, połączone zwykle z przejściem na rentę, wpływa często niekorzystnie na psychikę chorego, wywołując poczucie nieprzydatności i przeświadczenie o ciężkim inwalidztwie. Z drugiej strony, nie każdą pracę zawodową może on kontynuować bez uszczerbku dla zdrowia. Decyzja o kontynuowaniu pracy zawodowej, o ewentualnym wprowadzeniu do niej zmian pozwalających na uni­knięcie nadmiernych obciążeń lub też o całkowitym jej przerwaniu musi być w każdym przypadku starannie wyważona i podjęta indywi­dualnie. W razie konieczności przerwania pracy zawodowej i przejścia na rentę inwalidzką, wskazane jest znalezienie innych, zastępczych form działalności, mogących częściowo przynajmniej wypełnić życie bez narażenia na niepożądane następstwa.

Ważne znaczenie ma sposób odżywiania. Osoby otyłe muszą powrócić do należnej masy ciała. Ogólna liczba spożytych ka­lorii nie powinna przekraczać właściwego zapotrzebowania energe­tycznego organizmu. Dzienny jadłospis należy tak ustalać, aby zawar­tość tłuszczów nasyconych, cholesterolu i węglowodanów prostych nie przekraczała dozwolonych ilości. Bezwzględnie przeciwwskaza­ne jest palenie tytoniu. Inne używki (kawa, alkohol) mogą być stosowane w niewielkich ilościach, w zależności od indywidual­nych cech i nawyków chorego.

Leczenie farmakologiczne. W leczeniu tym znalazło zastosowanie wiele leków o odmiennych mechanizmach działania i różnej aktywnoś­ci leczniczej. Wskazania do ich stosowania zawsze ustala indywidual­nie dla każdego chorego leczący go lekarz.

Do najczęściej stosowanych leków należą środki z grupy organicz­nych azotanów, takie jak nitrogliceryna i dwuazotan izosorbidu (Sorbonit). Zastosowane podjęzykowo, co umożliwią ich szyb­kie wchłonięcie przez błonę śluzową jamy ustnej, leki te powodują zwykle szybkie (2-5 min) ustąpienie bólu wieńcowego. Wykazują one silne działanie rozszerzające naczynia krwionośne, w związku z czym niektórzy chorzy odczuwają po ich przyjęciu bóle głowy. Bóle te nie są na ogół silne, niekiedy jednak zmuszają do ograniczania dawek leków, a w sporadycznych przypadkach mogą nawet uniemożliwić ich stosowanie. Działanie nitrogliceryny jest krótkotrwałe, działanie sorbonitu dłuższe, w związku z czym bywa on podawany nie tylko pod­czas napadu bólowego, ale może być także stosowany kilkakrotnie w ciągu dnia w celu zapobieżenia bólom u osób z częstymi napadami dła­wicy piersiowej.

Oprócz wymienionych leków w użyciu znajduje się szereg środków o zbliżonych właściwościach i podobnym działaniu, znanych pod różny­mi nazwami. Stosowane są także preparaty o przedłużonym działaniu, jak np. Pentaerythritol, Sustonit czy Sorbonit pro­longatum. Działają one wolniej, nie przerywają na ogół bezpośrednio bólu wieńcowego i stosowane są w przewlekłym leczeniu.

Bardzo ważną grupę stanowią leki blokujące (porażające) beta-receptory nerwowego układu współczulnego. Leki te hamują wpływ tego układu na serce, a co za tym idzie, zwalniają czynność serca i zmniejszają jego pracę, powodując zmniejszenie zapotrzebowa­nia na tlen i bardziej ekonomiczne wykorzystanie tej ilości tlenu, któ­ra może być dostarczona przez zmienione chorobowo tętnice wieńco­we. Do wymienionej grupy leków należy wiele środków, spośród któ­rych najbardziej znane w naszym kraju są: propranolol, oksyprenolol (Coretal), pindolol (Visken), atenolol (Tenormin), metoprolol (Betaloc), acebutolol (Sectral) i in. Leki blokujące beta-receptory mogą nie­kiedy wywoływać działanie niepożądane, tzw. objawy uboczne. Wybór leku oraz ustalenie jego dawki muszą być w każdym przypadku doko­nywane przez lekarza.

Leki blokujące beta-receptory znalazły także zastosowanie w in­nych chorobach układu krążenia, takich jak nadciśnienie tętnicze i zaburzenia rytmu serca.

Inną grupę leków stosowanych w chorobie wieńcowej stanowią środki działające poprzez wpływ na przemianę wapnia w organizmie. Przeciwdziałają one wnikaniu jonów wapnia do wnętrza komórek, co prowadzi do zmniejszenia kurczliwości mięśnia sercowe­go i ograniczenia jego zapotrzebowania na tlen. Spośród tych leków największe zastosowanie w leczeniu choroby wieńcowej znalazła nifedipina (Cordafen, Corinfar, Adalat).

Leczenie operacyjne. W ostatnich latach coraz szerzej stosowane jest leczenie operacyjne choroby wieńcowej. Spośród różnych metod chirurgicznych najczęściej używana jest metoda tzw. pomostów aortalno-wieńcowych, polegająca na wytworze­niu połączenia między aortą a tętnicą wieńcową poniżej miejsca jej zwężenia. Połączenia dokonuje się na ogół za pomocą własnej żyły chorego, którą pobiera się z jego nogi (żyła odpiszczelowa). Podczas jednej operacji można wytworzyć — zależnie od potrzeby — jeden, dwa, trzy, a nawet cztery lub więcej pomostów.

Bardzo duży postęp techniki operacyjnej w dziedzinie chirurgii ser­ca sprawił, że obecnie operacje te są obciążone stosunkowo niedużym ryzykiem. Wskazania do operacji na naczyniach wieńcowych muszą być jednak skrupulatnie ustalone, ponieważ nie każde zwężenie może być skutecznie leczone operacyjnie. Oprócz umiejscowienia i rozleg­łości zmian, ważne znaczenie ma wiek chorego i stan jego serca, a zwłaszcza czynność lewej komory, co może mieć decydujący wpływ na wynik operacji. Decyzja o leczeniu operacyjnym choroby wieńco­wej jest zawsze poprzedzona dokładnymi badaniami serca, a przede wszystkim koronarografią i wentrykulografią, tj. oceną stanu anato­micznego i czynnościowego tętnic wieńcowych i lewej komory serca.

Ostatnio wprowadzona została nowa metoda leczenia choroby wień­cowej, polegająca na rozszerzeniu zwężonego odcinka tętnicy wieńcowej za pomocą specjalnego balonika wprowa­dzonego przez cewnik drogą nakłucia tętnicy udowej (tzw. przezskórna śródnaczyniowa angioplastyka lub przezskórna wewnątrznaczynio­wa plastyka tętnic).