Pomiar ciśnienia tętniczego krwi pozwala wykryć nadciśnienie i to nawet u tych osób, u których przebiega ono bez objawów. Aby daną wartość ciśnienia można było uznać za miarodajną, konieczne jest przestrzeganie podstawowych warunków jego pomiaru.

Pomiar ciśnienia krwi powinien być przeprowadzony w spokojnym i w ciepłym pomieszczeniu, co najmniej 30 min po jedzeniu lub wypale­niu papierosa i w miarę możliwości bezpośrednio po odpoczynku trwa­jącym 5 — 10 min, najlepiej w pozycji leżącej. Otrzymana w takich wa­runkach wartość ciśnienia jest zbliżona do tzw. ciśnienia pod­stawowego, które jest zwykle nieco niższe od ciśnienia mierzonego bezpośrednio po wejściu do gabinetu lekarskiego, czyli od tzw. ciś­nienia przygodnego. Ciśnienie mierzy się w pozycji leżącej lub siedzącej, niekiedy także w pozycji stojącej. Po zmianie pozycji na sto­jącą może nastąpić spadek ciśnienia krwi nazywany hipotonią ortostatyczną. Może ona wystąpić przy stosowaniu niektórych silniejszych leków obniżających ciśnienie krwi, w rzadkich wypad­kach występuje samoistnie, niezależnie od stosowanych leków, może też towarzyszyć innym chorobom.

Ciśnienie krwi mierzy się na prawym lub lewym ramieniu, z tym że przy pierwszym badaniu pomiar może być wykonany na obu rękach, ponieważ niekiedy stwierdzane wartości różnią się od siebie. W wa­runkach prawidłowych różnica ciśnienia skurczowego na obu ramio­nach nie powinna przekraczać 10 mm Hg (1,3 kPa).

Aparat do mierzenia ciśnienia krwi nazywany jest sfigmomanometrem. W postaci zbliżonej do obecnie używa­nych, został on skonstruowany przy końcu XIX w. przez włoskiego le­karza Riva-Rocci; stąd bierze się skrót RR używany często na oznacze­nie ciśnienia krwi. Stosowana powszechnie osłuchowa metoda pomia­ru ciśnienia została wprowadzona w 1905 r. przez rosyjskiego lekarza Korotkowa; od jego nazwiska noszą nazwę tony, jakie stwierdza się podczas osluchiwania tętnicy w czasie pomiaru ciśnienia. W codzien­nym użyciu znajdują się dwa typy sfigmomanometrów — rtęciowe i sprężynowe. Te pierwsze cechuje większa do­kładność, są jednak większe i trudniej przenośne; używane są głównie w szpitalach, przychodniach i wszędzie tam, gdzie mierzy się ciśnienie na miejscu. Sfigmomanometry sprężynowe są wygodne w użyciu i mo­gą być stosowane w każdych okolicznościach; ponieważ są mniej do­kładne, muszą być częściej sprawdzane i porównywane z odpowiednim aparatem rtęciowym.

Pomiar ciśnienia polega na wprowadzeniu po­wietrza — za pomocą gumowej gruszki — do mankietu założonego na ramię badanego, co powoduje wzrost ciśnienia w mankiecie. W pew­nym momencie ciśnienie to, wzrastające stopniowo, równoważy, a na­stępnie przewyższa ciśnienie panujące w układzie naczyniowym, czego wyrazem jest zniknięcie tętna nad tętnicami położonymi poniżej miej­sca uciśniętego przez mankiet. Powolne wypuszczanie powietrza z mankietu powoduje stopniowe obniżanie się w nim ciśnienia i ponow­ne pojawienie się tętna, które można wyczuć albo wysłuchać za pomo­cą słuchawki lekarskiej (fonendoskopu) przyłożonej nad tętnicą ra­mieniową w zgięciu łokciowym. Ciśnienie, przy którym w trakcie wy­puszczania powietrza z mankietu pojawia się pierwszy słyszalny ton, nazywane jest ciśnieniem skurczowym. Odpowiada ono ma­ksymalnemu ciśnieniu panującemu w układzie naczyniowym w czasie skurczu serca. Przy dalszym wypuszczaniu powietrza z mankietu na­stępuje moment, w którym dobrze słyszalne dotąd tony gwałtownie cichną, a następnie przestają być słyszalne. Odpowiada to ciśnie­niu rozkurczowemu, czyli ciśnieniu panującemu w układzie na­czyniowym w czasie rozkurczu serca.

Ważne znaczenie mają wymiary mankietu oraz sposób jego założe­nia. Będące w użyciu sfigmomanometry mają mankiety o wymiarach standardowych. Zbyt krótkie albo zbyt wąskie mankiety w stosunku do wymiarów ramienia mogą wykazywać zawyżone wartości ciśnienia, zbyt szerokie lub zbyt długie — wartości zaniżone. Obok mankietów przeznaczonych do pomiarów ciśnienia krwi u dorosłych, produkowa­ne są specjalne mankiety do pomiarów ciśnienia u dzieci.

Ostatnio coraz bardziej rozpowszechnia się metoda wykonywania pomiarów ciśnienia krwi w domu przez samego cho­rego lub kogoś z jego rodziny. Produkowane są także specjalne apa­raty ułatwiające wykonanie tych pomiarów. Metoda po­wyższa oddaje usługi zwłaszcza wówczas, gdy na podstawie sporadycz­nych pomiarów ciśnienia w przychodni lekarz nie może jednoznacznie ustalić, czy ma do czynienia z nadciśnieniem tętniczym, czy też jedy­nie z przypadkowym wzrostem ciśnienia krwi, które może nie mieć istotnego znaczenia. Metoda ta jest także przydatna w ocenie skutecz­ności przewlekłego leczenia lekami obniżającymi ciśnienie krwi. War­tości ciśnienia mierzonego w domu i w zakładzie pracy, zwłaszcza na przestrzeni pewnego czasu, pozwalają lekarzowi uzyskać bardziej mia­rodajne informacje o „zachowaniu się” ciśnienia w warunkach nor­malnej aktywności życiowej i zawodowej chorego i na tej podstawie ustalić właściwe leczenie.

W ostatnich latach wprowadzona została jeszcze inna metoda po­miaru ciśnienia tętniczego krwi, polegająca na jego automatycznej re­jestracji na taśmie magnetycznej przez dowolnie długi okres, a następ­nie odtworzeniu go za pomocą komputera. Z uwagi na trudną dostęp­ność i wysoki koszt aparatury metoda ta znalazła zastosowanie jedy­nie w niektórych specjalistycznych ośrodkach zajmujących się nad­ciśnieniem tętniczym.