Posted in Nadciśnienie pierwotne, samoistne, zwane też chorobą nadciśnieniową, jest najbardziej rozpowszechnioną postacią nadciśnienia tętniczego. Występuje ono u ok. 90% osób dorosłych z podwyższonym ciśnieniem krwi, co oznacza, że na 10 chorych z nadciśnieniem tętniczym u 9 ma ono charakter pierwotny.
Przyczyna nadciśnienia pierwotnego nie jest znana. U części chorych udaje się wykryć zaburzenia w funkcjonowaniu pewnych mechanizmów biorących udział w regulacji ciśnienia krwi, nie wykazano jednak, aby któryś z nich miał decydujący wpływ na rozwój choroby. Ważne znaczenie zdaje się mieć czynnik genetyczny, na co wskazuje m.in. częstsze występowanie nadciśnienia pierwotnego w tych samych rodzinach. Wiele informacji świadczy także o istotnym wpływie różnych czynników środowiska zewnętrznego, m.in. trybu życia, rodzaju wykonywanej pracy, powtarzających się napięć nerwowych, sposobu odżywiania itp. Szczególne znaczenie ma przypuszczalnie ilość soli spożywanej z pożywieniem. Jest prawdopodobne, że nadmiar soli wywołuje nadciśnienie u osób genetycznie predysponowanych do jego rozwoju. Czynnikiem sprzyjającym wystąpieniu choroby jest otyłość. Otyłość i nadciśnienie często ze sobą współistnieją. Podobnie jak nadciśnienie, również otyłość ma niejednokrotnie podłoże genetyczne.
Objawy i przebieg choroby. Nadciśnienie pierwotne może wystąpić w każdym wieku, przeważnie jednak ujawnia się w 30 – 40 latach życia, częściej u kobiet. Jego przebieg może być różny. W początkowych okresach może nie powodować żadnych objawów subiektywnych ani obiektywnych, a podwyższone ciśnienie krwi bywa często wykrywane przypadkowo, podczas okresowych badań kontrolnych albo w czasie badania lekarskiego z innych przyczyn. Bezobjawowy przebieg choroby może trwać kilka, a nawet kilkanaście lat. Niektórzy skarżą się na bóle głowy lub nadmierną pobudliwość nerwową, są to jednak objawy mało charakterystyczne i nie zawsze wykazują zależność od wysokości ciśnienia krwi.
Czasami nadciśnienie od początku może mieć charakter utrwalony. Częściej jednak wzrost ciśnienia krwi ma w początkowych okresach.choroby charakter niestały i występuje jedynie w pewnych sytuacjach, zwłaszcza w warunkach zwiększonego napięcia nerwowego, zmęczenia, przepracowania. Nierzadko zdarza się, że ciśnienie krwi mierzone w przychodni jest podwyższone, a w warunkach domowych – prawidłowe. Takie nadciśnienie określane bywa jako graniczne, a w praktyce często jako chwiejne. W tym okresie szczególnie przydatne mogą być pomiary ciśnienia krwi w domu chorego i w jego zakładzie pracy, pozwalają one bowiem na pełniejszą ocenę „zachowania się” ciśnienia w warunkach normalnej aktywności życiowej i zawodowej.
Nie leczone nadciśnienie prowadzi zwykle do zmian w układzie sercowo-naczyniowym, które mogą wystąpić po różnym czasie trwania choroby. Wpływ podwyższonego ciśnienia na naczynia krwionośne najlepiej i najwcześniej pozwala ocenić badanie dna oka. We wczesnych okresach nadciśnienia obraz dna oka może być prawidłowy. W miarę jednak postępu choroby pojawiają się zmiany, których charakter i nasilenie na ogół zależą od wysokości i stopnia zaawansowania nadciśnienia. Powtarzane w pewnych odstępach czasu, badanie dna oka umożliwia śledzenie rozwoju choroby oraz ocenę skuteczności stosowanego leczenia. Pozwala także na wczesne rozpoznanie tzw. nadciśnienia złośliwego, ciężkiej postaci nadciśnienia tętniczego, wymagającej natychmiastowego i aktywnego leczenia.
Do innych negatywnych skutków nadciśnienia tętniczego należy jego wpływ na serce. Nadciśnienie wzmaga pracę lewej komory serca, która podczas skurczu musi pokonać większy opór w czasie wyrzucania krwi do układu tętniczego. W przebiegu długotrwałego nadciśnienia, zwłaszcza gdy nie jest ono leczone, dochodzi przeważnie do przerostu lewej komory serca, a z biegiem czasu — jeżeli sytuacja taka trwa nadal – do dalszego upośledzenia jej czynności i do stanu określanego jako niewydolność krążenia.
Nadciśnienie jest też jednym z głównych czynników sprzyjających występowaniu choroby wieńcowej – należy ono do tzw. czynników ryzyka tej choroby. Przyczynia się ono zarówno do szybszego rozwoju zmian miażdżycowych w tętnicach wieńcowych, jak i do zmian w mięśniu lewej komory spowodowanych jej przerostem. Oba czynniki mogą sprzyjać zaburzeniom ukrwienia mięśnia sercowego, które u chorych z nadciśnieniem spotykane są częściej i występują wcześniej niż u osób z normalnym ciśnieniem krwi.
Zaawansowane, a zwłaszcza nie leczone nadciśnienie może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak zawał serca, udar mózgu, niewydolność nerek. U ok. 1 — 2% chorych dochodzi do rozwoju nadciśnienia złośliwego. Jest to szczególnie ciężka postać choroby, charakteryzująca się znacznie podwyższonymi wartościami ciśnienia krwi, wybitnie nasilonymi zmianami na dnie oczu oraz szybko postępującym uszkodzeniem naczyń krwionośnych i innymi groźnymi powikłaniami.
Rokowanie w nadciśnieniu złośliwym nieleczonym jest bardzo poważne. W wypadku podjęcia szybkiego i energicznego leczenia, zwykle w warunkach szpitalnych, jest ono znacznie lepsze.
