Ziarnica złośliwa, zwana też chorobą Hodgkina, jest chorobą rozrostową zajmującą przede wszystkim węzły chłonne. Przyczyna wywołująca nie została dotąd wyjaśniona, jednak nie ulega wątpliwości, że rozwój ziarnicy ma związek z zaburzeniami w układzie odpornościowym, które polegają na osłabieniu odporności komórkowej.

Zmiany histopatologiczne w węzłach chłonnych przypominają prze­wlekły proces zapalny. Na rozrostowy charakter choroby wskazuje obecność patologicznych „olbrzymich” wielojądrzastych komórek, tzw. komórek Reed – Sternberga i nieco mniejszych komórek Hodgki­na. Komórki te, w przypadkach uogólnienia choroby, mogą również występować w szpiku kostnym i w śledzionie.

Choroba może obejmować tylko jeden węzeł chłonny, całą grupę węzłów i grupy sąsiadujące ze sobą lub wszystkie węzły chłonne. Pro­ces chorobowy może toczyć się w węzłach położonych zewnętrznie, np. szyjnych, pachowych, pachwinowych, lub w węzłach wewnętrznych, takich jak śródpiersiowe, zaotrzewnowe itp. Często zajęta jest również śledziona. Ponadto nacieki ziarnicze mogą pojawiać się w wątrobie, płucach, kościach, rzadko w nerkach.

Na ziarnicę złośliwą chorują najczęściej ludzie młodzi, między 20 a 35 r. życia. Drugi szczyt zachorowań przypada po 50 r. życia. Dzieci chorują rzadko.

Objawami choroby, poza powiększeniem węzłów chłonnych (jed­nego, kilku łub wielu), są: gorączka występująca nagle, ustępująca bez leczenia i nawracająca ponownie; swędzenie skóry, poty nocne, chudnięcie, osłabienie; często jest powiększona śledziona i wątroba. Badanie krwi nie wykazuje specjalnych zmian – w niektórych przy­padkach rozwija się niedokrwistość. Odczyn opadania krwinek (OB) jest przyspieszony. Próba tuberkulinowa u chorych na ziarnicę, nawet u tych, którzy przeszli dawniej zakażenie gruźlicze lub byli w niedale­kiej przeszłości szczepieni na gruźlicę szczepionką BCG, daje wynik ujemny. Jest to wyraz charakterystycznych dla ziarnicy zaburzeń od­porności typu komórkowego. Wykonanie próby tuberkulinowej jest tym ważniejsze, iż objawy ogólne ziarnicy są bardzo podobne do obja­wów gruźlicy. Odróżnienie tych stanów ma ogromne znaczenie dla przyszłości chorego.

Jeżeli powiększeniu ulegają węzły chłonne w śródpiersiu, może wy­stąpić duszność i poszerzenie żył klatki piersiowej i szyi (zespół żyły głównej górnej) na skutek ucisku oskrzeli i naczyń. W przypadku po­większenia węzłów chłonnych jamy brzusznej chory skarży się na bóle brzucha. Bóle są zawsze wyrazem ucisku węzłów na inne narządy, gdyż same węzły ziarnicze nie bolą.

Rozpoznanie ziarnicy można ustalić tylko na podstawie histo­patologicznego badania usuniętego węzła chłonnego. Badanie takie jest konieczne w każdym przypadku powiększenia węzłów chłonnych bez widocznej przyczyny, jaką jest stan zapalny w najbliższej okolicy. Badanie węzła chłonnego ma ogromne znaczenie, ponieważ powiększe­nie węzłów — poza ziarnicą — może zależeć od tak różnych chorób, jak: gruźlica, toksoplazmoza, przewlekłe zakażenia wirusowe, przerzu­ty nowotworowe, chłoniaki, choroba AIDS. Każda z tych chorób wy­maga innego leczenia, które decyduje o życiu. Czasem w celach diag­nostycznych niezbędne jest usunięcie śledziony.

Poza rozpoznaniem ziarnicy, ważne jest ustalenie, jakie węzły chłonne lub narządy zostały objęte procesem chorobowym, gdyż od te­go zależy rodzaj stosowanego leczenia. Zależnie od rozległości proce­su, wyróżnia się cztery stadia klinicznego zaawansowania ziarnicy, określane cyframi rzymskimi od I do IV. W celu ich określenia prze­prowadza się szereg badań rentgenowskich, izotopowych, badanie szpiku kostnego itp.

Im wcześniej rozpoczęte jest leczenie, tym lepszy jego wynik, cho­ciaż zdarza się niejednokrotnie, że ziarnica ujawnia się od razu w stadium III lub IV. Mimo to wyniki współczesnego leczenia ziarnicy są bardzo dobre. W ogromnym odsetku przypadków we wszystkich stadiach choroby uzyskuje się całkowite wyleczenie, a w części — wieloletnią znaczną poprawę z zupełnym ustąpieniem objawów kli­nicznych.

Leczenie polega na radioterapii, chemioterapii lub obu tych me­todach stosowanych na przemian, zależnie od stadium zaawansowania klinicznego i objawów.