Ostra niewydolność nerek nie jest jednostką chorobową, lecz zespołem objawów klinicznych, cechującym się szybko rozwijającą się mocznicą.
Przyjmuje się, że istnieją cztery mechanizmy prowadzące do rozwoju tego zespołu:
- niedrożność lub zwężenie światła cewek nerkowych,
- bierne przechodzenie przesączu kłębuszkowego z cewek do otoczenia,
- zaburzenia krążenia krwi w drobnych naczyniach nerek
- blokada dróg moczowych.
W zależności od przyczyn wywołujących wyróżnia się następujące rodzaje ostrej niewydolności nerek:
- przednerkową, czyli czynnościową, zwaną również krążeniową (hemodynamiczną),
- nerkową, czyli prawdziwą, pochodzenia niezapalnego i zapalnego
- pozanerkową.Objawy, przebieg i leczenie wszystkich rodzajów niewydolności nerek są podobne.
Przyczyny. Ostra przednerkową niewydolność nerek jest najczęściej wywołana znacznym, ale krótkotrwałym spadkiem ciśnienia tętniczego na skutek krwotoku, biegunki, wymiotów.
Ostra nerkowa niewydolność niezapalna nerek jest najczęściej następstwem:
- zatrucia różnymi substancjami toksycznymi, takimi jak sole metali ciężkich, grzyby trujące, pewne związki organiczne, niektóre leki,
- przedłużającej się ostrej niewydolności przednerkowej,
- wstrząsu urazowego lub septycznego,
- hemolizy wewnątrznaczyniowej.
Ostra nerkowa niewydolność zapalna nerek jest najczęściej spowodowana ostrym kłębuszkowym lub śródmiąższowym — głównie bakteryjnym — zapaleniem nerek.
Ostra pozanerkowa niewydolność nerek, wywołana nagłym zamknięciem dróg moczowych, najczęściej moczowodów, rzadziej cewki moczowej, powstaje w obustronnej kamicy nerkowej lub chorobie nowotworowej.
Przebieg. Ostra niewydolność nerek przebiega zwykle w czterech fazach:
- faza pierwsza – działanie czynnika uszkadzającego – trwa zwykle kilka godzin;
- faza druga – skąpomocz (lub bezmocz) — trwa kilka do kilkunastu dni;
- faza trzecia — wielomocz — trwa zwykle około tygodnia;
- faza czwarta — powolny powrót nerek do prawidłowej czynności; jest to okres najdłuższy, trwający wiele miesięcy.
Ostra niewydolność nerek stanowi zagrożenie dla życia chorego, nawet przed rozwinięciem się pełnego klinicznego obrazu mocznicy. Zagrożenie to jest najczęściej wynikiem zatrucia potasem i przewodnienia organizmu, które prowadzi do ostrej lewokomorowej niewydolności krążenia (obrzęk płuc) i obrzęku mózgu.
Leczenie ostrej niewydolności nerek jest szpitalne i polega na stosowaniu dializy. Wybór rodzaju dializy i momentu jej zastosowania zależą od stanu chorego i wyników przeprowadzonych badań (poziomu potasu i mocznika w surowicy krwi, stężenia dwuwęglanów). Jeśli mocznica nie rozwija się gwałtownie i występuje głównie prze wodnenie, stosowana jest dializa otrzewnowa (okresowe lub ciągłe płukanie otrzewnej płynami o określonym składzie). Gdy zaś jest nasilony rozpad tkankowy z szybko narastającym stężeniem potasu (hiperkalemia) i obniżeniem stężenia dwuwęglanów (kwasica metaboliczna) w surowicy krwi, postępowaniem z wyboru jest leczenie za pomocą sztucznej nerki (hemodializa). Wskazaniem do leczenia hemodializą jest wystąpienie takich objawów klinicznych, jak: niepokój, senność, śpiączka, uporczywe wymioty i biegunka, skaza krwotoczna, żółtaczka, niedrożność porażenna jelit, a także utrzymujący się skąpomocz lub bezmocz.
Ostra niewydolność nerek nie jest jednostką chorobową, lecz zespołem objawów klinicznych, cechującym się szybko rozwijającą się mocznicą.
Przyjmuje się, że istnieją cztery mechanizmy prowadzące do rozwoju tego zespołu: 1) niedrożność lub zwężenie światła cewek nerkowych, 2) bierne przechodzenie przesączu kłębuszkowego z cewek do otoczenia, 3) zaburzenia krążenia krwi w drobnych naczyniach nerek i 4) blokada dróg moczowych.
W zależności od przyczyn wywołujących wyróżnia się następujące rodzaje ostrej niewydolności nerek: 1) przednerkową, czyli czynnościową, zwaną również krążeniową (hemodynamiczną), 2) nerkową, czyli prawdziwą, pochodzenia niezapalnego i zapalnego oraz 3) pozanerkową. Objawy, przebieg i leczenie wszystkich rodzajów niewydolności nerek są podobne.
Przyczyny. Ostra przednerkową niewydolność nerek jest najczęściej wywołana znacznym, ale krótkotrwałym spadkiem ciśnienia tętniczego na skutek krwotoku, biegunki, wymiotów.
Ostra nerkowa niewydolność niezapalna nerek jest najczęściej następstwem: a) zatrucia różnymi substancjami toksycznymi, takimi jak sole metali ciężkich, grzyby trujące, pewne związki organiczne, niektóre leki, b) przedłużającej się ostrej niewydolności przednerkowej, c) wstrząsu urazowego lub septycznego, d) hemolizy wewnątrznaczyniowej.
Ostra nerkowa niewydolność zapalna nerek jest najczęściej spowodowana ostrym kłębuszkowym lub śródmiąższowym — głównie bakteryjnym — zapaleniem nerek.
Ostra pozanerkowa niewydolność nerek, wywołana nagłym zamknięciem dróg moczowych, najczęściej moczowodów, rzadziej cewki moczowej, powstaje w obustronnej kamicy nerkowej lub chorobie nowotworowej.
Przebieg. Ostra niewydolność nerek przebiega zwykle w czterech fazach:
faza pierwsza - działanie czynnika uszkadzającego – trwa zwykle kilka godzin;
faza druga - skąpomocz (lub bezmocz) — trwa kilka do kilkunastu dni;
faza trzecia — wielomocz — trwa zwykle około tygodnia;
faza czwarta — powolny powrót nerek do prawidłowej czynności; jest to okres najdłuższy, trwający wiele miesięcy.
Ostra niewydolność nerek stanowi zagrożenie dla życia chorego, nawet przed rozwinięciem się pełnego klinicznego obrazu mocznicy. Zagrożenie to jest najczęściej wynikiem zatrucia potasem i przewodnie- nia organizmu, które prowadzi do ostrej lewokomorowej niewydolności krążenia (obrzęk płuc) i obrzęku mózgu.
Leczenie ostrej niewydolności nerek jest szpitalne i polega na stosowaniu dializy. Wybór rodzaju dializy i momentu jej zastosowania zależą od stanu chorego i wyników przeprowadzonych badań (poziomu potasu i mocznika w surowicy krwi, stężenia dwuwęglanów). Jeśli mocznica nie rozwija się gwałtownie i występuje głównie prze wodni enie, stosowana jest dializa otrzewnowa (okresowe lub ciągłe płukanie otrzewnej płynami o określonym składzie). Gdy zaś jest nasilony rozpad tkankowy z szybko narastającym stężeniem potasu (hiperkalemia) i obniżeniem stężenia dwuwęglanów (kwasica metaboliczna) w surowicy krwi, postępowaniem z wyboru jest leczenie za pomocą sztucznej nerki (hemodializa). Wskazaniem do leczenia hemodializą jest wystąpienie takich objawów klinicznych, jak: niepokój, senność, śpiączka, uporczywe wymioty i biegunka, skaza krwotoczna, żółtaczka, niedrożność porażenna jelit, a także utrzymujący się skąpomocz lub bezmocz.