• Występowanie i społeczne znaczenie chorób układu oddechowego

Choroby układu oddechowego są bardzo rozpowszechnione we współczesnym społeczeństwie. Ponad 50% wszystkich porad lekar­skich jest związanych z zachorowaniem na choroby płuc i oskrzeli. Na przewlekłe zapalenie oskrzeli choruje 15 do 30% mężczyzn i 5 do 10% kobiet. Przewlekłe zapalenie oskrzeli i rozedma płuc występują u 25% populacji męskiej w wieku 40 do 64 lat. Astma oskrzelowa występuje u 2% ludności, a rak płuca jest najczęstszym nowotworem u męż­czyzn. Stanowi on ok. 30% wszystkich nowotworów w Polsce, umiera z jego powodu ok. 10000 osób rocznie.

Gruźlica płuc w naszym kraju jest nadal problemem społecznym i umieralność z powodu tej choroby jest w dalszym ciągu znaczna.

• Ostre zapalne choroby tchawicy, oskrzeli i płuc

Zaziębienie, najczęściej trapiąca nas choroba, zwykle mylnie jest określane jako „grypa” lub „bronchit”. Przyczyną zaziębienia jest najczęściej zakażenie wirusowe, a jego objawami są: gorącz­ka, uczucie rozbicia, nieżyt gardła i nosa, zwykle kaszel. Choroba trwa na ogół kilka dni, nie pozostawia następstw i leczy się środkami do­mowymi oraz znanymi lekami przeciwgorączkowymi i wykrztuśnymi.

Grypa jest chorobą wirusową, która może mieć rozmaity przebieg, od zupełnie banalnego do niezwykle ciężkiego, kończącego się czasem tragicznie. Zależy to od typu wirusa i od sił odpornościowych organiz­mu. W okresie dużych epidemii grypa jest szczególnie groźna, ponie­waż wielkie epidemie są wywołane przez zjadliwe szczepy wirusa. Choroba przenosi się drogą kropelkową, a okres wylęgania wynosi 1-3 dni.

Objawami choroby są: nagłe pojawienie się gorączki z dreszcza­mi, uczucie rozbicia, bóle mięśniowe, bóle głowy, nieżyt nosa, suchy kaszel. Osłabienie w stosunku do dolegliwości jest na ogół niepropor­cjonalnie duże. Badanie krwi ujawnia leukopenię, czyli zmniejszenie liczby krwinek białych. Po kilku dniach gorączka i pozostałe objawy ustępują, zaczyna się zdrowienie. Czas trwania niepowikłanej grypy wynosi 7 — 14 dni. W grypie powikłanej zakażenie wirusowe może torować drogę zakażeniu bakteryjnemu, tak więc zejściem grypy może być bakteryjne zapalenie płuc. Rzadziej przyczyną powikłań jest sam wirus. Czasami wywołuje on wirusowe zapalenie płuc, wirusowe zapalenie mięśnia sercowego, a niezwykle już rzadko – zapalenie wą­troby i mózgu (zespół Reye).

Leczenie. Nie ma swoistego leczenia grypy. Chorobę tę leczy się ogólnie znanymi środkami domowymi, lekami przeciwgorączkowymi i wykrztuśnymi. W niektórych przypadkach w celu zapobieżenia nadkażeniu bakteryjnemu może być wskazane stosowanie antybiotyków.

Zapobieganie grypie opiera się na szczepieniach ochronnych swoistą szczepionką, która daje na ogół przejściową, kilkumiesięczną odporność. Używa się w tym celu mieszaniny szczepów A i B wirusa grypy.

Ostre zapalenie tchawicy i oskrzelimoże być wywołane przez bakterie, wirusy, a także — rzadziej — przez riketsje i mikoplazmy. Zapadalności na tę chorobę sprzyja oziębienie organizmu oraz podraż­nienie śluzówek przez wdychane różne szkodliwe substancje. Ostre za­palenie tchawicy i oskrzeli jest typowym powikłaniem przewlekłego zapalenia oskrzeli u palaczy papierosów.

Dominującym objawem choroby jest uporczywy kaszel, na ogół suchy, męczący, któremu towarzyszy wykrztuszanie niewielkiej ilości plwociny. Im „wyżej” umiejscowione są zmiany zapalne, tym bardziej męczący jest kaszel i tym skąpsze odkrztuszanie. Tak więc zapalenie tchawicy charakteryzuje się głównie kaszlem, zapalenie oskrzeli — kaszlem i odkrztuszaniem. Choroba może przebiegać z gorączką lub bez. W niektórych przypadkach chorzy odczuwają duszność, której przyczyną jest skurcz oskrzeli. Pojawia się wtedy tzw. świszczący od­dech. Jest to źle rokujący objaw, ponieważ w ten sposób może zaczy­nać się zespół objawów mający tendencję do przewlekania się i przechodzenia w tzw. przewlekłe, astmatyczne zapalenie oskrzeli.

Leczenie polega na stosowaniu leków przeciwkaszlowych i wykrztuśnych, w niektórych przypadkach antybiotyków.

Zapobieganie to unikanie oziębień organizmu i wdychiwania substancji drażniących, dla palaczy zaś najlepszym sposobem zapobie­gawczym jest rzucenie palenia.