Niedokrwistości te powstają na skutek utraty krwi krążącej, a w tym krwinek czerwonych, w przebiegu krwotoku (postać ostra) lub krwawienia (postać przewlekła). Utrata krwi jest wówczas na tyle du­ża, że proces wytwarzania nowych krwinek nie zdąży jej wyrównać.

• Ostra niedokrwistość pokrwotoczna

Ostra niedokrwistość pokrwotoczna występuje w następstwie:

1. krwotoku z tkanek miękkich i mięśni po rozległych urazach,
2. krwo­toku z górnego i dolnego odcinka przewodu pokarmowego,
3. krwoto­ku z dróg rodnych u kobiet,
4. rzadko krwotoku z dróg moczowych,
5. krwawienia wewnętrznego po pęknięciu śledziony łub wątroby,
6. krwawienia po zabiegach operacyjnych, gdy źle „zaopatrzono” naczy­nia,
7. krwawienia w przebiegu ciąży pozamacicznej i różnych powi­kłań położniczych.

Przy ciężkich skazach krwotocznych, jak np. w he­mofilii, ostra niedokrwistość pokrwotoczna może rozwinąć się po krwawieniach samoistnych do stawów lub po usunięciu zębów.

Objawy występują szybko w postaci nagłego zasłabnięcia lub utraty przytomności, zblednięcia, przyśpieszenia czynności serca ze spadkiem ciśnienia tętniczego krwi, aż do wstrząsu włącznie.

Rozpoznanie na ogół nie nastręcza wątpliwości, chociaż w przy­padku krwotoku wewnętrznego może być utrudnione.

Leczenie musi być szybkie i intensywne w warunkach szpital­nych — przetoczenie krwi, zatrzymanie krwawienia. Jeżeli krwawie­nie zostanie zatrzymane, a utracona krew uzupełniona przed okresem tzw. wstrząsu nieodwracalnego — rokowanie jest bardzo dobre.

• Przewlekła niedokrwistość pokrwotoczna

Przewlekła niedokrwistość pokrwotoczna jest najczęściej spoty­kaną postacią niedokrwistości. Krwawienie powodujące niedokrwi­stość może być utajone, i chory go nie dostrzega, lub takie, na które nie zwraca uwagi — jak to bywa w przypadku nadmiernych krwawień miesiączkowych, traktowanych przez kobiety jako prawidłowe. Tego rodzaju krwawienia mogą całymi latami uchodzić uwadze chorego i lekarza.

Przyczyną niedokrwistości są najczęściej przewlekłe krwawienia z przewodu pokarmowego (choroba wrzodowa, uchyłkowatość, nowo­twory, pasożyty) i z żylaków odbytu, czyli hemoroidów, a u kobiet krwawienia z dróg rodnych. Przewlekła niedokrwistość może być też spowodowana krwawieniami z nerek, płuc, nosa oraz częstymi wyle­wami do tkanek miękkich i śluzówek w przypadkach skaz krwotocz­nych. Ponieważ z traconą krwią następuje ucieczka żelaza z organiz­mu, której nie można uzupełnić żelazem spożywanym z pokarmami, przewlekła niedokrwistość pokrwotoczna ma zawsze cechy niedokrwi­stości z niedoboru żelaza.

Objawy choroby, z wyjątkiem okresów poprawy, kiedy chory nie krwawi, są takie, jak wymieniono dla całej grupy niedokrwistości.

Rozpoznanie przewlekłego krwawienia i wykrycie jego źródła ma podstawowe znaczenia dla leczenia i rokowania w tej postaci ane­mii, która jest właściwie zespołem objawowym innej, podstawowej choroby. Ponieważ najczęściej przyczyną jest utajone krwawienie z przewodu pokarmowego, należy zwracać baczną uwagę na oddawany stolec. Zwłaszcza pojawienie się czarnego stolca, jeżeli chory w tym czasie nie brał preparatów żelaza, bizmutu lub węgla, wymaga natych­miastowego zgłoszenia się do lekarza i wykonania badań kału na obecność krwi utajonej. Badanie takie powinno być wykonywane kilkakrotnie, w każdym przypadku podejrzenia krwawienia z przewodu pokarmowego, nawet przy prawidłowo zabarwionym stolcu.

U kobiet konieczne jest badanie ginekologiczne i zwrócenie uwagi na częstość, czas trwania i obfitość krwawień miesięcznych. Wszelkie krwawienia poza okresem miesiączkowania i po okresie przekwitania są bezwzględnym wskazaniem do kontroli ginekologicznej.

Leczenie przewlekłej niedokrwistości pokrwotocznej polega przede wszystkim na leczeniu choroby podstawowej. Podawanie prepa­ratów żelaza jest niezbędne dopiero wtedy, gdy przyczyna niedokrwi­stości jest ustalona i gdy trzeba uzupełnić jego niedobór.